Altman-Modell - ein Instrument zur Analyse der finanziellen Gesundheit eines Unternehmens

Czym jest Model Altmana?

Model Altmana, znany w literaturze również jako Model Z-score, został opracowany przez nowojorskiego profesora z dziedziny finansów Edwarda Altmana w 1968 roku. Naukowiec, analizując kilkadziesiąt, upadających spółek w finansowej stolicy świata zauważył, że istnieje kilka wyróżniających cech określających przedsiębiorstwa, na podstawie których można z pewnym wyprzedzeniem wskazać firmy zagrożone bankructwem. Pierwotny wskaźnik stworzony przez Altmana dotyczył głównie giełdowych firm produkcyjnych z USA i nie był dostosowany do sprawdzania kondycji finansowej przedsiębiorstw innego typu, a w szczególności firm działających poza giełdą, firm usługowych i świadczących usługi finansowe oraz przedsiębiorstw działających na rynkach mniej stabilnych niż amerykański. Edward Altman świadomy ograniczeń pierwotnej wersji wskaźnika rozpoczął prace nad jego udoskonaleniem. W roku 1984 opublikował formułę dopasowaną do przedsiębiorstw niewycenianych publicznie, natomiast sześć lat później przedstawił model przydatny do analizy firm obecnych na rynkach bardziej niestabilnych.

Jak obliczyć Wskaźnik Altmana?

Model Altmana to jeden z tzw. modeli predykcji bankructwa. Jest pierwszym tego typu narzędziem opartym na zaawansowanym aparacie matematycznym – dokładniej na statystycznej analizie dyskryminacyjnej. Jego celem jest całościowa ocena wybranego przedsiębiorstwa pod względem sytuacji finansowej, a zarazem diagnostyka i wskazanie charakterystyki firmy skupiając się na pięciu elementach (liczba i charakter elementów są zależne od wybranej wersji modelu):

• płynności,
• rentowności,
• wspomagania finansowego,
• wypłacalności
• obrotowości.

Do pięciu elementów w wyniku wielowymiarowej analizy przypisano odpowiednie współczynniki. Ważone wartości wskaźników oznaczają siłę zmiany każdego parametru, a co za tym idzie wpływ konkretnej sfery finansów przedsiębiorstwa na ostateczną ocenę pod kątem ryzyka bankructwa. Zsumowane wartości ważone oddają obraz kondycji finansowej firmy. Najczęściej wskaźnik Altmana oblicza się z wykorzystaniem następującej formuły:

Z=1,2×1+1,4×2+3,3×3+0,6×4+0,99×5,

gdzie:

Z – wynik całkowity,
x1 – kapitał obrotowy (kapitał pracujący – różnica między aktywami a zobowiązaniami bieżącymi) dzielony przez aktywa – odpowiada za analizę płynności i strukturę aktywów,
x2 – zyski zatrzymane dzielone przez aktywa – odpowiada za analizę rentowności zysku zatrzymanego w firmie,
x3 – wynik finansowy przed odsetkami i podatkiem (EBIT) dzielony przez aktywa – odpowiada za wskazanie realnej produktywności aktywów firmy,
x4 – wartość rynkowa kapitału własnego dzielona przez wartość księgową zobowiązań (długu) – odpowiada za przedstawienie wspomagania finansowego w firmie,
x5 – przychody ze sprzedaży dzielone przez aktywa – odpowiada za przedstawienie stopnia wykorzystania aktywów (zwrotu).

W miejsce wskaźników odzwierciedlających poszczególne aspekty kondycji finansowej przedsiębiorstwa należy wstawić otrzymane wcześniej wartości, bazując na danych z raportów finansowych firmy. Wynik całkowity (Z) przedstawia sytuację zagrożenia upadłością, przy czym wiarygodność prognozy jest potwierdzona empirycznie – prawdopodobieństwo wskaźnika wynosi około 80% na kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt miesięcy przed upadłością.

Interpretacja rezultatów

Na podstawie danych historycznych wyznaczono przedział zmienności wskaźników dla firm o różnej sytuacji finansowej, począwszy od spółek o obiecujących wynikach i realnych możliwościach wzrostu, do przedsiębiorstw poważnie zagrożonych utratą płynności finansowej, a w konsekwencji bankructwem.

Kondycja finansowa oceniana jest na podstawie analizy wartości funkcji liniowej, która jest sumą ważoną wymienionych wcześniej pięciu elementów. Na podstawie jej obserwacji można porównać wynik badanej firmy z wyznaczonymi wartościami granicznymi, które klasyfikują przedsiębiorstwo w jednej z trzech kategorii. Dzięki wynikom badań empirycznych i otrzymanym rezultacie kondycji finansowej analizowanej firmy spółka może znaleźć się w przedziałach:

• < 1,81 – przedział o dużym zagrożeniu upadłością,
• 1,81-2,99 – przedział pośredni – w tej strefie nie można jednoznacznie zakwalifikować przedsiębiorstwa jako zagrożonego lub niezagrożonego upadłością,
• >2,99 – firma niezagrożona bankructwem.

Wskaźnik, choć dokładnie informuje o bieżącej sytuacji finansowej, nie jest najważniejszym rezultatem całej analizy. Właśnie dlatego, w granicach rozsądku, nie należy przywiązywać wagi do wybranej wersji modelu. Najbardziej istotny jest trend, w którym porusza się analizowana firma. Jeśli cykliczne badania wskazują, że przedsiębiorstwo zmierza ku lepszej sytuacji finansowej, właściciele nie powinni mieć powodu do zmartwień. W odwrotnym przypadku należy zastosować środki zapobiegające możliwej upadłości firmy.

Wady Modelu Altmana

Model Altmana, tak jak każdy inny model, jest obarczony pewnymi błędami. Podstawową niedoskonałością jest bazowanie wskaźnika na danych historycznych, które mogą zawierać nieaktualne weryfikacje spółek w kontekście obecnych realiów gospodarczych. Z tego względu historycznie wybrane spółki mogą być niereprezentatywne dla przeprowadzanego badania, co prowadzi do zakrzywienia rezultatów analizy. Ponadto wielu ekspertów twierdzi, że Model Altmana jest za bardzo dopasowany do warunków obowiązujących na rynku amerykańskim, gdzie panuje inna sytuacja makroekonomiczna oraz istnieją różnice w systemach rachunkowości w porównaniu z innymi krajami. W literaturze ekonomicznej Model Altmana jest także krytykowany za posiadanie innych wad, typowych dla modeli dyskryminacyjnych. Są to przede wszystkim:

• ograniczona prezentacja kondycji finansowej (np. ograniczanie się do niewystarczającej liczby aspektów kondycji finansowej przedsiębiorstwa i przypisywanie poszczególnym zbyt istotnych ról),
• nietrafne techniki estymacji redukujące ważone wartości wskaźników i zaniżające poziom funkcji dyskryminacyjnej, a w konsekwencji zawężające przedziały klasyfikacyjne.

Mimo wskazanych wad popularność analizy dyskryminacyjnej, a w tym Modelu Altmana, pozostaje istotna w predykcji bankructw przedsiębiorstw. Zawdzięcza to potwierdzonej użyteczności w praktyce, stosunkowo niskiej kosztowności, przejrzystości oraz łatwości przy interpretacji czy porównaniach wyników.

Zusammenfassung

Aby zadbać o prawidłowe działanie firmy, należy nieustannie dbać o jej kondycję finansową. Ważnym jest, aby pamiętać, że utrata płynności w przedsiębiorstwie nie następuje z dnia na dzień, lecz jest procesem rozpoczętym przez błędne decyzje zarządcze, który może trwać nawet latami. Zauważenie odpowiednio wcześnie przesłanek o nadchodzącym widmie upadłości może uchronić przedsiębiorstwo od bankructwa, dlatego należy regularnie sięgać po usługi związane z doradztwem strategicznym oraz wspierać rozwój firmy przy użyciu różnych narzędzi analitycznych. Model Altmana przekazuje niezwykle istotne informacje organom decyzyjnym czy inwestorom, jednak nie należy podejmować decyzji wyłącznie na podstawie jednego wskaźnika. Aby maksymalizować efektywność instrumentów takich jak on, powinno się przeprowadzać pełną analizę przedsiębiorstwa, a także czekających go na rynku szans i zagrożeń.